ماهنامه علمی سبک شناسی نظم و نثر فارسی (بهار ادب)
سال 18، شماره 4، تیر 1404 ، شماره پی در پی 110

تحلیل تشبیه و مواد تصویرسازی در قصاید قاآنی

صفحه (263 - 282)
احمد خلیلی (نویسنده مسئول)، حجت‌الله اسماعیل‌نیا گنجی
تاریخ دریافت مقاله : بهمن 1403
تاریخ پذیرش قطعی مقاله : اردیبهشت 1404

چکیده

زمینه و هدف: یکی از مهمترین ابزارهای زیبایی شعر، تشبیه است که از دیرباز تاکنون بعنوان پربسامدترین عنصر شعری مطرح بوده است. تشبیه، در واقع نوعی تجربه شعری است که شاعر در آن به کمک ذهن خود، بین دو پدیده که به ظاهر نسبتی با هم ندارند، تناسبی ایجاد میکند. این موضوع در واقع نشانگر قدرت تخیل ذهن سرایندگان است. قاآنی از شاعران خلاقی است که در شعر خود از تمام هنرهای بیانی بویژه تشبیه برای بروز هنر و خلاقیت خود استفاده کرده است. این مقاله درصدد است انواع تشبیه و مواد سازنده آن را در بیست قصیده قاآنی واکاوی کند.

روشها: پژوهش پیش رو، مطالعه ای نظری است که به شیوه پژوهش کتابخانه ای انجام شده است و با تحلیل آماری به واکاوی انواع تشبیه پرداخته است. محدوده و جامعه مورد مطالعه 2. قصیده مشهور قاآنی است که فهرست مطلع آن در مقدمه آمده است.

یافته ها: قاآنی در تشبیهات خود از مواد تصویری گوناگونی بهره برده است. در تصویرسازی های او نمیتوان جنبه خاصی را برجسته و هنر او را در آن محدود کرد. او در استفاده از همه ابزارهای تصویری شعر تجربه دارد و در شرایط مختلف از آن ابزارها برای زیبایی آفرینی و خلق تصاویر بهره برده است.

نتیجه گیری: نتیجه بیانگر این است که او بیش از هر عنصری به تشبیه اهمیت میدهد و بویژه تشبیهات حسی که از طبیعت و جلوه های گوناگون آن بهره میبرد، در شعر او بسامد فراوانی دارد.

کلمات کلیدی
تشبیه , تصویر , قاآنی , قصاید.

• آرین پور، یحیی(1387)، از صبا تا نیما، ج اول، چاپ نهم، تهران: انتشارات زوار.
• آیدانلو، سجاد(1387)، «آشناترین شاعر ادب فارسی با شاهنامه»، مجله ادب پژوهی، ش 6، ص: 133-161.
• ابراهیمی، مختار(1382)، «تحقیقی در صور خیال شعر دوره بازگشت ادبی»، مجله زبان و ادبیات دانشکده علوم انسانی دانشگاه سمنان، ش 6، ص: 37-54.
• اردلان جوان، علی(1373)، تجلی شاعرانه ی اساطیر و روایات تاریخی و مذهبی در اشعار خاقانی، چاپ اول، مشهد: آستان قدس رضوی.
• بهار، ملک الشعرا(1332)، «قاآنی»، مجله ی ارمغان، سال چهارده، ش یک، ص: 113-126.
• پورنامداریان، تقی(1381)، سفر در مه، چاپ دوم، تهران: انتشارات نگاه.
• حسینعلی زاده، هانیه و دیگران(1404)، «تحلیل و واکاوی نمودهای هنجارگریزی معنایی بر اساس نظریه لیچ در اشعار کیومرث منشی زاده»، نشریه علمی سبک شناسی نظم و نثر فارسی، ش 107، صص: 149-168.
• خاتمی، احمد(1371)، پژوهشی در سبک هندی و دوره بازگشت ادبی، چاپ اول، تهران: بهارستان.
• شفیعی کدکنی، محمدرضا(1386)، صورخیال در شعر فارسی، چاپ یازدهم، تهران: نگاه.
• شمس لنگرودی، محمد(1372)، مکتب بازگشت، چاپ اول، تهران: نشر مرکز.
• شمیسا، سیروس(1379)، بیان و معانی، چاپ ششم، تهران: نشر فردوس.
• شوبکلائی، علی اکبر و خلیلی، احمد(1390) «بررسی زیباشناختی قصیده رضویه قاآنی»، نسیم جنان؛ مجموعه مقالات اولین همایش فرهنگ رضوی، چاپ اول، تهران: نشر انصاری.
• صفا، ذبیح الله(1377)، آیین سخن، چاپ دوم، تهران: انتشارات ققنوس.
• صفائی، ابراهیم(1336)، «قاآنی و نوپردازان»، مجله ی ارمغان، دوره بیست و ششم، ش دوازده، ص: 529-536.
• فتوحی رودمعجنی، محمود(1385)، بلاغت تصویر، تهران: انتشارات سخن.
• قاآنی شیرازی، حبیب(1363)، دیوان حکیم قاآنی شیرازی، تصحیح ناصر هیری، چاپ اول، تهران: انتشارات گلشایی.
• مجد، امید و توپه، مازیار(1399)، «تنوع وجه شبه، عنصر اصلی پویایی تشبیهات سعدی»، فصلنامه کارنامه متون ادبی دوره عراقی، ش 3، صص93-105.
• محمدزاده، مرتضی(1390)، تشبیه و مواد آن در قصاید خاقانی، پایان نامه دوره کارشناسی ارشد رشته زبان و ادبیات فارسی، دانشگاه مازندران، دی ماه 1390.
• هیری، ناصر(1363)، مقدمه دیوان حکیم قاآنی شیرازی، چاپ اول، تهران: انتشارات گلشایی.